क्षारसूत्र थेरपी (औषधिक कॉस्टिक थ्रेड)
परिचय
क्षारसूत्र थेरपी, एक कमीत कमी आक्रमक आणि सुस्थापित आयुर्वेदिक उपाय आहे, एनोरेक्टल विकारांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी एक सिद्ध पद्धत आहे. हे सुरक्षित, विश्वासार्ह आणि किफायतशीर उपचार फिस्टुला-इन-एनो, मूळव्याध आणि इतर सायनस रोगांसारख्या परिस्थितींसाठी विशेषतः प्रभावी आहे.
सुश्रुत, चरक आणि वाग्भट या प्राचीन आयुर्वेदिक ग्रंथांनी या थेरपीचे मूळ वर्णन केले असले तरी, बनारस हिंदू विद्यापीठातील शल्य तंत्र विभागाने त्याच्या प्रभावीतेची पुष्टी केली. त्यानंतर, डब्ल्यू.एच.ओ, आयुष मंत्रालय सरकार सारख्या वैज्ञानिक संस्था, भारतातील, सीसीआरएएस आणि आयसीएमआरने त्याची प्रभावीता आणखी प्रमाणित केली. हे तंत्र आता केवळ आपल्या देशातच नाही तर इतर विविध राष्ट्रांमध्येही मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते.
क्षारसूत्र तयार करणे
मानक क्षारसूत्रात स्नुही लेटेक्स (युफोर्बिया नेरिफोलिया) चे ११ लेप, त्यानंतर स्नुही लेटेक्स आणि अपमार्गा क्षार (अचिरॅन्थेस एस्पेरा) चे ७ लेप आणि शेवटी, शेवटच्या ३ कोटिंग्जमध्ये स्नुही लेटेक आणि हरिद्रुर्ना (हरिद्रुरा) यांचा समावेश होतो). अपमार्ग क्षारसूत्राची पी.एच पातळी ९.७२ नोंदवली गेली आहे.
संकेत
फिस्टुला-इन-एनो, मूळव्याध, पायलोनिडल सायनस, गुदाशय किंवा गुदद्वारासंबंधीचा पॉलीप्स इ.
फिस्टुला-इन-एनो मध्ये क्षारसूत्राचा वापर
स्थानिक, पाठीचा कणा किंवा सामान्य भूल देऊन, रुग्णाला एक प्रक्रिया पार पाडली जाते ज्यामध्ये गुदद्वाराच्या कालव्याच्या अंतर्गत उघड्यापर्यंत जाऊन फिस्टुलाच्या बाह्य उघड्याद्वारे लवचिक तपासणी घातली जाते. त्यानंतर, प्रोबच्या खोबणीमध्ये स्थित क्षारसूत्र घेऊन, गुदद्वाराच्या छिद्रातून हळूवारपणे तपासले जाते. त्यानंतर क्षारसूत्राची दोन टोके सुरक्षितपणे एकत्र बांधली जातात. आठवडाभरानंतर क्षारसूत्र नव्याने बदलले जाते. कालांतराने, क्षारसूत्र हळूहळू कापते आणि फिस्टुलस ट्रॅक्टच्या उपचारांना प्रोत्साहन देते. शेवटी, संपूर्ण फिस्टुलस ट्रॅक्ट कटिंग प्रक्रियेनंतर बरे होते.
फिस्टुला-इन-एनो मधील क्षारसूत्राच्या कृतीची यंत्रणा
- हे फिस्टुलस ट्रॅकचे कटिंग, क्यूरेटिंग, निचरा आणि बरे करण्यास मदत करते.
- हे अस्वास्थ्यकर ऊती नष्ट करते आणि काढून टाकते आणि कॉस्टिक क्रियेमुळे फिस्टुलस ट्रॅकच्या उपचारांना प्रोत्साहन देते.
- सूक्ष्मजीवनाशक क्रियेद्वारे संक्रमण नियंत्रित करते
- मलबा वेगळे करणे आणि जखम साफ करणे
- फिस्टुलस ट्रॅक्टमधील पू-चा निचरा होण्यास मदत होते आणि बरे होण्यास मदत होते.
- उती कापून ट्रॅक उघडा.
मूळव्याध मध्ये क्षारसूत्राचा वापर
रुग्णाला सुन्न करण्यासाठी स्थानिक भूल दिली जाते. सुरुवातीला, पाइल मास पाइल-होल्डिंग फोर्सेप्स वापरून पकडला जातो आणि गुदद्वाराच्या छिद्रातून हळूवारपणे बाहेर आणला जातो. त्यानंतर, म्यूकोक्यूटेनियस जंक्शनवर एक चीरा बनविला जातो. पाइल मासवर हलके खेचले जाते, त्यानंतर क्षारसूत्र वापरून तळाशी ट्रान्सफिक्स केले जाते. लिगेटेड पाइल मास नंतर गुदाशयाच्या आत काळजीपूर्वक पुनर्स्थित केला जातो आणि यस्तीमधु तैला किंवा घृताचा वापर करून गुदाशय पॅक लावला जातो.
मूळव्याध मध्ये क्षारसूत्राच्या कृतीची यंत्रणा
- रक्तवाहिनीचे केमिकल कॉटरायझेशन आणि यांत्रिक गळा दाबणे.
- पाइल मास टिश्यूचे स्थानिक गँगरीन.
- इस्केमिक नेक्रोसिस आणि अस्वास्थ्यकर ऊतींचे विघटन.
- इस्केमिक नेक्रोसिस आणि अस्वास्थ्यकर ऊतींचे विघटन.
- परिणामी जखमेच्या बरे होण्यास 10-15 दिवस लागतात.
पिलोनिडल सायनसमध्ये क्षारसूत्राचा वापर
रुग्णाला भूल देण्यासाठी स्थानिक भूल दिली जाते, त्यानंतर त्वचेवर पायलोनिडल सायनसच्या बाह्य उघड्याद्वारे क्षारसूत्र असलेली लवचिक तपासणी घातली जाते. त्यानंतर, क्षारसूत्राची दोन्ही टोके सुरक्षितपणे एकत्र बांधली जातात. आठवडाभरानंतर क्षारसूत्र नव्याने बदलले जाते. कालांतराने, क्षारसूत्र नाजूकपणे सायनस ट्रॅक्टमधून कापते, उपचार सुलभ करते.
क्षारसूत्र थेरपीचे फायदे
- सोपी आणि सुरक्षित पॅरासर्जिकल प्रक्रिया.
- किफायतशीर आणि रूग्णवाहक.
- किमान पुनरावृत्ती दर.
- कोणतीही गुंतागुंत नाही
- प्रणालीगत रोग देखील या प्रक्रियेतून जात आहेत.
- असंयम, स्टेनोसिस आणि स्ट्रक्चर सारख्या कोणत्याही शस्त्रक्रियेची गुंतागुंत नाहीत.